“…إنما المسیح عیسی‌ ابن مریم رسول الله و کلمته ألقاها إلی‌ مریم و روح منه…”

مسیح، عیسی‌ بن مریم فقط فرستاده خدا و کلمه (و مخلوق) او است، که او را به مریم إلقا نمود و روحی‌ (شایسته) از طرف او بود…

(سوره نساء، آیه 171)

قرآن کریم در جای جای خود به معرفی انبیاء الهی گذشته پرداخته و در این میان آیات متعددی به پیامبر بزرگ الهی، حضرت عیسی (علیه السلام) اختصاص دارد. در آیه بالا که نمونه ای از آنهاست، خداوند در آغاز می‌فرماید: “عیسی‌ (علیه السلام) فقط فرزند مریم (علیها السلام) بود.” ذکر نام مادر عیسی ‌(علیه السلام) در کنار نام او که در شانزده مورد از آیات قرآن مجید آمده است، خاطر نشان می‌سازد که مسیح (علیه السلام) مانند همه انسان‌ها در رحم مادر قرار داشت، دوران جنینی‌ را گذراند و همانند سایر افراد بشر متولد شد، شیر نوشید و در آغوش مادر پرورش یافت. 1به عبارت دیگر تمام صفات بشری‌در او بود. واضح است چنین کسی‌ که مشمول و محکوم قوانین طبیعت و تغییرات جهان ماده است، نمی‌تواند خداوند ازلی‌ و ابدی‌ باشد و این موقعیت، تناسبی‌ با خدایی او ندارد! خصوصا کلمه “إنما” که در این آیه آمده است به این شبهه نیز پاسخ می‌‏گوید که: اگر عیسی‌ (علیه السلام) پدر نداشت، مفهومش این نیست که فرزند خدا می‌باشد، بلکه فقط فرزند مریم بود. این امر مسئله عجیبی نبود؛ چرا که آدم (علیه السلام) نیز به اراده پروردگار بدون پدر و مادر وجود یافت و این خلقت خاص را هیچ شخصی دلیل بر الوهیت ایشان نمی‌‌داند. لذا در قرآن به این مطلب اشاره شده است که همان‌گونه که خلقت آدم (علیه السلام) از خاک بود، خلقت حضرت مسیح (علیه السلام) نیز از خاک بوده است.2

طبق نظر اسلام و آنچه مکرر در قرآن کریم آمده است، حضرت عیسی (علیه السلام) فرستاده خدا بود. (به طور مثال در آیه فوق با عبارت “رسول الله” به آن اشاره شده است.) این موقعیت، یعنی پیامبر و فرستاده خدا بودن نیز ارتباطی‌ با الوهیت ایشان ندارد. قسمتی‌ از سخنان مختلف حضرت مسیح (علیه السلام) که در انجیل کنونی‌ موجود است، این مطلب را تایید می‌کند و همگی‌ حاکی‌ از مخلوق بودن، نبوت و رسالت او برای‌ هدایت انسان‌ها است، نه الوهیت و خدایی‌ او.3

از طرف دیگر، در کنار این که اسلام الوهیت حضرت عیسی (علیه السلام) را به صراحت نفی می‌کند، اعتقاد دارد که او انسانی عادی نیز نبوده است. طبق آنچه در قرآن آمده، عیسی‌ (علیه السلام) کلمه خدا بوده که به مریم (علیها السلام) القاء شد. در چندین آیه قرآن کریم، از عیسی‌ (علیه السلام) تعبیر به “کلمه” شده است و این عبارت، به خاطر آن است که به مخلوق بودن مسیح (علیه السلام) اشاره کند.همان طور که کلمات، مخلوق ما هستند، موجودات عالم آفرینش هم، مخلوق خداوندند و همان طور که کلمات اسرار درون ما را بیان می‌‌کنند و نشانه‌ای‌ از صفات و روحیات ما هستند، مخلوقات این عالم نیز، روشنگر صفات جمال و جلال خدایند. به همین جهت، در چند مورد از آیات قرآن به تمام مخلوقات “کلمه” اطلاق شده است. (مانند آیه 109 سوره کهف و یا آیه 27 سوره لقمان4 ولی این کلمات با هم تفاوت‌هایی دارند؛ مثلا بعضی‌ بسیار برجسته و بعضی‌ نسبتا ساده هستند و عیسی‌ (علیه السلام)به خصوص از نظر آفرینش (علاوه بر مقام رسالت) برجستگی‌ خاصی‌ دارد؛ چرا که او بدون پدر آفریده شده بود.5

علاوه بر این، حضرت عیسی‌ (علیه السلام) در قرآن به عنوان روحی‌ معرفی گشته که از طرف خدا آفریده شده است. این تعبیر که در مورد آفرینش آدم (علیه السلام) نیز در قرآن آمده است6، اشاره به عظمت آن روحی‌ است که خدا در آدم، مسیح و پیامبران (علیهم السلام) قرار داده است. اگر چه بعضی‌ خواسته اند از این تعبیر سوء استفاده کنند که: عیسی‌ (علیه السلام) (نعوذ بالله) جزئی‌ از خداوند بوده و تعبیر «مِنه» در عبارت قرآنی “و روح مِنه” را گواه بر این پنداشته اند؛ ولی‌ به دلیل عدم امکان وجود تشابه بین خالق و مخلوق به لحاظ عقلی و هم‌چنین روایات مستدل ذیل این آیات به راحتی در می‌یابیم که «مِنْ» در این گونه موارد برای‌ تبعیض نیست، بلکه به اصطلاح حکایت از بیان سرچشمه و منشأ پیدایش چیزی‌ دارد.

این نکته نیز جالب توجه است که در کتب تاریخی آمده است:

«هارون الرشید» طبیبی‌ نصرانی‌ داشت که روزی‌ با «علی‌ بن حسین واقدی‌» – که از دانشمندان مسلمان بود -مناظره کرده، می گوید: در کتاب آسمانی‌ شما آیه ای‌ وجود دارد که مسیح (علیه السلام) را جزئی‌ از خداوند معرفی‌ کرده؛ سپس آیه فوق را تلاوت کرد.

«واقدی‌» بلافاصله در پاسخ او این آیه از قرآن را تلاوت نمود: “و سخر لکم ما فی‌ السماوات و ما فی‌ الارض جمیعا منه” 7(آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است را مسخر شما کرده و همه از ناحیه او [و مخلوق او] است.) سپس اضافه کرد: اگر کلمه «مِنْ» معنی جزئیت را برساند، باید تمام موجودات زمین و آسمان طبق این آیه جزئی‌ از خداوند باشند!

طبیب نصرانی‌ با شنیدن این نکته ظریف، مسلمان گشت. هارون الرشید نیز از این جریان خوشحال شد و به سبب ذکاوت «واقدی‌» جایزه قابل ملاحظه ای‌ به او اعطا کرد.8

آری؛ عیسی (علیه السلام) دارای کتاب و شریعت بود و به همین جهت از جمله پنج پیامبر اولوالعزم الهی محسوب می‌شود. او پیامبری عظیم الشان و روح خدا بود که کرامات و معجزاتی مخصوص به خود داشت. مسیح (علیه السلام) با عمل شایسته خود که مطابق فرامین الهی بود، همواره بندگی خدای خویش را نمود و پیوسته برای هدایت انسان‌ها به راه صحیح تلاش کرد.

«برگرفته از کتاب “تفسیر نمونه”، تالیف: “آیت الله ناصر مکارم شیرازی” (با تغییرات و اضافات)»

سایت رشد فرارسیدن سالروز ولادت

کلمه الهی و روح پروردگار،

حضرت عیسی بن مریم (علیه السلام)

را به تمامی موحدان جهان تبریک و تهنیت عرض می‌کند.

پاورقی‌ها:

  1. 1- “ما المسیح ابن مریم إلا رسول قدخلت من قبله الرسل و امه صدیقه کانا یاکلان الطعام…”؛ “مسیح فرزند مریم جز فرستاده ای‌ نیست که پیش از وی‌ نیز فرستادگانی‌ گذشته‏ اند و مادر او زنی‌ بسیار راستگو و درست کردار بود، هر دو طعام می‌‏خوردند…” (سوره مائده، آیه 75)
  2. 2- “ان مثل عیسی‌‏ عند الله کمثل ءادم خلقه من تراب ثم قال له کن فیکون” ؛ “مثل عیسی‌ در نزد خدا، چون مثل آدم است که او را از خاک بیافرید و به او گفت: موجود شو؛ پس موجود شد.” (سوره آل عمران، آیه 59)
  3. 3- “عیسی او را جواب داد که اول از همه احکام این است که بشنو ای اسرائیل، خداوند، خدای ما خداوند واحد است.” (مرقس 29:12)”برای شما اولا خدا بنده خود، عیسی را برانگیخته، فرستاد تا شما را برکت دهد به برگردانیدن هر یکیاز شما از گناهانش.” )اعمال رسولان 26:3)

    “عیسی در جواب ایشان گفت: تعلیم من از من نیست، بلکه از فرستنده من است.” (یوحنا 16:7)

  4. 4- “قل لو کان البحر مدادا لکلمات ربی‌‏ لنفد البحر قبل أن تنفد کلمات ربی‌‏ و لو جئنا بمثله مددا” ؛ “بگو: اگر دریا برای‌ نوشتن کلمات پروردگار من مرکب شود، دریا به پایان می‌‏رسد و کلمات پروردگار من به پایان نمی‌‏رسد، هر چند دریای‌ دیگری‌ به مدد آن بیاوریم.” (سوره کهف، آیه 109)”و لو أنما فی‌ الأرض من شجره أقلام و البحر یمده من بعده سبعه أبحر ما نفدت کلمات الله إن الله عزیز حکیم” ؛ “و اگر همه درختان روی‌ زمین قلم شوند و دریا مرکب و هفت دریای‌ دیگر به مددش بیاید، سخنان خدا پایان نمی‌‏یابد. و خدا پیروزمند و حکیم است.” (سوره لقمان، آیه 27)
  5. 5- از امام باقر (علیه السلام) نیز روایت شده است که جبرئیل در گریبان مریم دمید و در همان لحظه عیسی‌ در رحم مادر ایجاد شد، در حالی‌ که در رحم زن­های‌ دیگر آفرینش و پرورش طفل نه ماه طول می‌‏کشد. مریم از آنجا بیرون آمد و شکمش برآمده و سنگین شده بود. خاله مریم از دیدن او ناراحت شد و مریم که از خاله خود و زکریا خجالت می‌‏کشید، از نزد آنها رفت. (ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد ‏15، صفحه 159؛ عربی جلد 6، صفحه 789)
  6. 6- سوره جاثیه، آیه 13
  7. 7- “فإذا سویته و نفخت فیه من روحی‏ فقعوا له ساجدین” ؛ “هنگامی‌ که کار آن را به پایان رساندم و در او از روح خود (یک روح شایسته و بزرگ) دمیدم، همگی‌ برای‌ او سجده کنید.” (سوره حجر، آیه 29)
  8. 8- تفسیر المنار، جلد 6، صفحه 84