بدون شک تاکنون بارها به بازارهای مختلف مراجعه و برای یک بار هم که شده، مراودات اقتصادی را تجربه کرده ایم. چه بسا در این بازارها هم به خرید و فروش پرداخته باشیم. طبیعتا گاه سود کرده‌ایم و گاهی نیز ضرر. اگر هم وارد این گونه فعالیت‌های اقتصادی نشده باشیم، لا اقل بارها خبر سود و زیان افراد مختلف را شنیده ایم. آری این ماهیت بازار است که دائم عده‌ای در آن سود می‌کنند و عده‌ای دیگر ضرر. اما چه اهل بازار باشیم و چه نباشیم، همه ما در بازار بزرگی در حال زندگی و تجارت هستیم.
امام هادی (علیه السلام) در بیان کوتاهی توجه انسان را به این حقیقت متوجه ساخته و می‌فرمایند: «دنیا بازارى است که گروهى (در آن) سود بردند و گروهى زیانکار شدند.» [note]1- “الدنیا سوق ربح قوم و خسر آخرون” (تحف العقول، صفحه 483)[/note]
در این راستا، نگاه اجمالى به آیات قرآن کریم نیز موید این نکته اساسى است که دنیا، بازار است و تمام مردم عمر و توان و استعداد خودشان را در آن عرضه مىکنند و فروش جنس در این بازار اجبارى است.
از طرف دیگر، امیرالمؤمنین (علیه السلام) مىفرماید: «هر نفَس انسان، گامى است به سوى مرگ.» [note]2- “نفس المرء خطاه إلى أجله” (نهج البلاغه، صفحه 480، حکمت 74)[/note] پس انسان الزاماً سرمایه عمر خود را هر لحظه از دست مىدهد و نمىتواند از رفتن عمر و توان خویش جلوگیرى کند. بخواهیم یا نخواهیم، توان و زمان ما از دستمان مىرود. لذا در این بازار، آنچه مهم است انتخاب مشترى است.
عده‌ای با خدا معامله مىکنند و هر چه دارند، در طبق اخلاص گذاشته و در راه او و براى رضاى او گام بر مىدارند. این افراد، عمر فانى را باقى کرده و دنیا را با بهشت و رضوان الهى معامله مىکنند. این دسته به دلایل ذیل برندگان واقعى هستند:
دلیل اول: خریدار آنها خداوندى است که تمام هستى از آن اوست. [note]3- “له ما فی السماوات و ما فی الأرض و ما بینهما و ما تحت الثری”، ” آنچه در آسمان و زمین و آنچه میان آن دو است و آنچه در زیر خاک پنهان است، همه از آن خداست.” (سوره طه، آیه 6)[/note]
دلیل دوم: خداوند ناچیزترین اعمال را هم می‌خرد تا آنجا که می‌فرماید: “پس هر کس به اندازه ذره‌ای کار خیر انجام دهد، آن را می‌بیند.” [note]4- “فمن یعمل مثقال ذرة خیرا یره” (سوره زلزال، آیه 7)[/note]
دلیل سوم: خداوند اعمال نیک را به بهای گزافی مىخرد؛ چرا که بهاى او بهشت جاودان است. [note]5- “قل أَأُنبئکم بخیر من ذلکم للذین اتقوا عند ربهم جنات تجری من تحتها الأَنهار خالدین فیها و أَزواج مطهرة و رضوان من الله و الله بصیر بالعباد”، “بگو: «آیا شما را از چیزى آگاه کنم که از این (سرمایه هاى مادى)، بهتر است؟ براى کسانى که پرهیزگارى پیشه کرده اند، (و از این سرمایه ها، در راه مشروع و حق و عدالت، استفاده مى کنند،) در نزد پروردگارشان (در جهان دیگر)، باغ هایى است که نهرها از پاى درختانش مىگذرد؛ همیشه در آن خواهند بود؛ و همسرانى پاکیزه، و خشنودى خداوند (نصیب آنهاست) و خدا به (امور) بندگان، بیناست.»” (سوره آل عمران، آیه 15)[/note]
دلیل چهارم: اگر به دنبال انجام کار خوب بودیم اما موفق به عمل نشدیم، باز هم خداوند پاداش آن را مى پردازد؛ چرا که ما سعى خود را کرده ایم و پاداش الهى بر اساس سعى و تلاش است، نه واقع شدن عمل و نتیجه. [note]6- “و أن لیس للانسان إلا ما سعى”، “و این که برای انسان بهره‌ای جز سعی و کوشش او نیست.” (سوره نجم، آیه 39)[/note]
دلیل پنجم: خداوند پاداش را چند برابر میدهد. [note]7- “من ذا الذی یقرض الله قرضا حسنا فیضاعفه له أضعافا کثیره …”، ” کیست که به خدا قرض الحسنه‌ای دهد، تا آن را برای او چندین برابر کند؟ …” (سوره بقره، آیه 245)[/note]به قول قرآن تا هفتصد برابر پاداش مىدهد و پاداش انفاقهاى نیک، مثل دانهاى است که هفت خوشه از آن بروید و در هر خوشه صد دانه باشد … [note]8- “مثل الذین ینفقون أموالهم فی سبیل الله کمثل حبة أنبتت سبع سنابل فی کل سنبلة مائة حبة و الله یضاعف لمن یشاء والله واسع علیم” (سوره بقره، آیه 261)[/note]
اما از سوی دیگر، کسانى که در این بازار، عمرشان را به هوس هاى خود یا دیگران بفروشند و به فکر رضاى خداوند نباشند، خسارتى سنگین کرده اند که قرآن کریم چنین تعبیراتى در مورد آنها دارد:
تجارت بد انجام داده راند و خود را به بهای بدی فروخته اند و در مقابل، خشم خداوند را خریداری کرده اند.[note]9- “بئسما اشتروا به أنفسهم …” (سوره بقره، آیه 90)[/note]
تجارتشان سودی ندارد. [note]10- “اولئک الذین اشتروا الضلالة بالهدی فما ربحت تجارتهم و ما کانوا مهتدین”،” آنان کسانی هستند که هدایت را به گمراهی فروخته اند و این تجارت آنها سودی نداده و هدایت نیافته اند.” (سوره بقره، آیه 16)[/note]
زیان کرده اند.[note]11- “اولئک الذین خسروا أنفسهم و ضل عنهم ما کانوا یفترون”، “آنان کسانی هستند که سرمایه وجود خود را از دست داده اند و تمام معبودهای دروغین از نظرشان گم شدند.” (سوره هود، آیه 21)[/note]
(بلکه) زیان آشکار کرده اند. [note]12- “… و من یتخذ الشیطان ولیا من دون الله فقد خسر خسرانا مبینا”، “… و هر کس شیطان را به جای خدا، ولی خود برگزیند، زیان آشکاری کرده است.” (سوره نساء، آیه 119)[/note]
قطعا در این بازار و در این شرایط باید زیرک بود. در دید برخی، زرنگ و زیرک، کسى است که بتواند با هر کار و کلام و شیوهاى، خواه حق و خواه باطل، سود مادی خوبی برای خود رقم بزند و در جامعه، شهرت و محبوبیت یا مقام و مدالى کسب کند. در غیر این صورت این عده به انسان لقب بازنده، عقب افتاده و بدبخت مى دهند. اما در فرهنگ اسلامى، زیرک کسى است که از نفس خود حساب بکشد و آن را رها نکند؛ براى زندگى ابدى کار کند و هر روزش بهتر از دیروزش باشد. از مرگ غافل نباشد و به جاى هرزگى و حرص و ستم، به معامله واقعی که همان کسب تقوى و قناعت و عدالت است، بپردازد.
آری؛ “دنیا بازارى است که گروهى سود بردند و گروهى زیانکار شدند.” چه نیکوست در این مقطع از زندگیمان کلام امام هادی (علیه السلام) را در پرتو قرآن کریم، مجددا مرور کنیم و برای یک بار هم که شده بسان اهل بازار در هنگام حسابرسی، زندگی خود را محاسبه کنیم تا دریابیم که در این بازار دنیا، سود برده ایم یا خسارت نصیبمان شده است.
(برگرفته از کتاب: “پرتوی از نور”، تألیف: “حجت الاسلام محسن قرائتی” (با تصرف و اضافات))
سایت رشد فرارسیدن 15 ذیحجه، سالروز ولادت
پیشوای اهل تقوی و حجت بندگان[note]13- “اللهم صل علی علی بن محمد، وصی الأوصیاء و إمام الأتقیاء و خلف أئمة الدین و الحجة علی الخلائق أجمعین” (مفاتیح الجنان، فرازی از صلوات بر امام هادی (علیه السلام))[/note]
دهمین امام شیعیان
حضرت امام علی بن محمد الهادی (علیه السلام)
را به تمامی مسلمانان، به خصوص شما دوست گرامی تبریک و تهنیت می‌گوید.
پاورقی ها: