اهل بیت (علیهم السلام) در مقام هدایت و تعلیم بشریت از هر فرصت و بهانه ای به بهترین شکل بهره جسته و حکمتها و آموزشهای مورد نیاز را تعلیم فرموده اند. داستان زیر نمونه ای از همین فرصتها در رابطه با چگونگی کمک به فقرا و سائلین میباشد.
روزى عثمان (خلیفه سوم) در کنار مسجد نشسته بود. مرد فقیرى از او کمک مالى خواست. عثمان پنج درهم به وى داد.
مرد فقیر گفت: “مرا نزد کسى راهنمایى کن که کمک بیشترى بکند.”
عثمان به طرف حضرت امام حسن مجتبى و حسین بن على (علیهما السلام) و عبدالله بن جعفر، که در گوشهاى از مسجد نشسته بودند، اشاره کرد و گفت: “نزد این چند جوان که در آن جا نشستهاند برو و از آنها کمک بخواه.”
مرد فقیر پیش آنها رفت و اظهار مطلب کرد و از ایشان کمک خواست.
حضرت مجتبى (علیه السلام) در مقام تعلیم ادب و شرایط درخواست کمک فرمود: “از دیگران کمک مالى خواستن، تنها در سه مورد رواست: دیهاى (خون‌بها) به گردن انسان باشد و از پرداخت آن به کلى عاجز گردد؛ یا بدهى کمرشکن داشته باشد و از عهده پرداخت آن برنیاید و یا فقیر و درمانده گردد و دستش به جایى نرسد. کدامیک از این ها براى تو پیش آمده است؟”[note]1- امام مجتبی (علیه السلام) که همواره در طول زندگی با برکت خود کمکهای فراوان و بیاندازهای به مستمندان مینمود، در مقام آموزش به مردم که در چه شرایطی به فقرا کمک کنید سه شرط بالا را ذکر فرمود. در واقع این رفتار حضرت با توجه به بررسی شرایط و موقعیت بوده است و رفتارهای دیگر حضرت که گاه بدون هیچ سؤالی به فقیر اعطا می کرد نیز از این منظر باید نگاه کرد. در واقع میتوان ایشان را نمونه بارز در رابطه با کمک به نیازمندان به تاریخ بشریت معرفی کرد و به حق باید از ایشان به عنوان الگوی کرم یاد کرد و نام برد. [/note]
مرد فقیر گفت: “اتفاقاً گرفتارى من یکى از همین سه چیز است.”
حضرت امام حسن مجتبى (علیه السلام) پنجاه دینار به وى داد. به پیروى از آن حضرت، حسین بن على (علیه السلام) چهل و نه دینار و عبدالله بن جعفر چهل و هشت دینار به وى دادند.[note]2- در اینکه امام حسین (علیه السلام) یک اشرفى از امام حسن (علیه السلام) کمتر و عبد الله جعفر یک اشرفى از امام حسین (علیه السلام) کمتر به آن سائل عطا کردند، نکتهاى به نظر میرسد و آن این است که عبد الله جعفر براى امام حسین (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) براى امام حسن (علیه السلام) احترامى قائل شدند. زیرا اگر هر یک از ایشان بیشتر از امام حسن (علیه السلام) عطا میکردند، ممکن بود این برداشت شود که مقام ایشان از امام حسن (علیه السلام) بالاتر است.[/note]
فقیر موقع بازگشت، از کنار عثمان گذشت. عثمان گفت: “چه کردى؟”
فقیر جواب داد: “از تو پول خواستم تو هم دادى. ولى هیچ نپرسیدى پول را براى چه منظورى مىخواهم؟ اما وقتى پیش آن سه نفر رفتم، یکى از آنها (حسن بن على) در مورد مصرف پول از من سؤال کرد و من جواب دادم و آنگاه هر کدام این مقدار به من عطا کردند.”
عثمان گفت: “این خاندان، کانون علم و حکمت و سرچشمه نیکى و فضیلتند. نظیر آن ها را کى میتوان یافت؟”[note]3- خصال، جلد 1، صفحه 135؛ بحار الانوار، جلد 43، صفحه 333[/note]
(برگرفته از کتاب: “سیره پیشوایان”، نوشته: “حجه الاسلام مهدی پیشوایی”(با اضافات))
پاورقی ها:
