باسمه تعالی

در روز عاشورا و موقعی که همه یاران امام حسین (علیه السلام) به شهادت رسیده بودند، ایشان در آخرین لحظات و در هنگام شهادت، وصیتی به فرزند خود امام سجاد (علیه السلام) نمود. یکی از کلیدی‌ترین ابعاد این وصیت، که در شرایطی بیان شده که لازم است مهم‌ترین و حساس‌ترین مطالب بیان شود، در جمله زیر خلاصه می شود:

“ای فرزندم! از ظلم به کسی که در برابر تو، هیچ یاری‌کننده‌ای به جز خداوند ندارد، بر حذر باش.”1

شاید بارزترین مصداق این روایت، همان واقعۀ کربلاست که در آن واقعه، افراد شروری به امام حسین (علیه السلام) و خاندان و یاران ایشان ظلم کردند و آنان را با آن وضعیت به شهادت رسانیدند و پس از شهادت مردان، زنان و کودکان را، در حالی که هیچ یاوری به جز خداوند متعال نداشتند، به اسارت بردند. اما این روایت، صرفاً مربوط به آن زمان نیست و همواره مصداق‌های متفاوتی را در بر می‌گیرد. ظلم به افراد بی‌پناه و بی‌یاور، اقسامی دارد که ذیلاً چند نمونه از آن بیان می‌گردد:

1- ظلم برخی حکومت‌ها به مردم بی پناه می‌تواند از مصادیق مهم این روایت باشد، یعنی افرادی که بر یک ملت مسلط می‌شوند و نسبت به آنان ظلم روا می‌دارند و آن ملت در برابر ظلم ظالمان، یاوری جز خداوند برای خویش نمی‌یابند. همچنین ظلم کارفرما به کارگر نیز ظلم بزرگی است، به خصوص هنگامی که کارگر مجبور است برای یک کارفرما کار کند و اگر ستم و زورگویی او را نپذیرد، اخراج می‌شود و بی‌کار می‌گردد.

2- ظلمی که اعضای خانواده نسبت به هم روا می‌دارند نیز می‌تواند مثال دیگری از ظلم به افراد بی‌پناه باشد. مثلا هنگامی که زن، پشتیبان ندارد و مجبور است به ظلم شوهر خویش بسوزد و بسازد و همچنین مرد، مجبور است برای حفظ آبرو یا جهات دیگری، ظلم همسر خویش را تحمل کند. سرزنش، زخم زبان، نیش و کنایه به همسری که پناهگاه و پشتیبان و یاوری جز خداوند ندارد، ظلم بزرگی است. گاهی اوقات یک مادر پیر و ناتوان، به جز فرزند خویش هیچ کس دیگری را در این دنیا ندارد و چاره‌ای جز تحمل آزار و اذیت او و شنیدن کنایه‌های نیش‌دار او ندارد. یا دختری که مقدمات ازدواج او فراهم نشده و تحت تکفل پدر و مادر است، شرایط حساسی دارد و نباید با زورگویی، درشت‌گویی و یا سرزنش و اهانت پدر و مادر مواجه شود.

3- مصداق دیگر ظلم به افراد بی‌یاور، گناهانی نظیر غیبت، تهمت و شایعه‌پراکنی است که متأسفانه در جامعه بسیار رایج و شایع است. در بسیاری از محافل، برای کسی که حضور ندارد، عیب او را بیان می‌کنند یا علیه او شایعه‌سازی و شایعه‌پراکنی می‌کنند و چون نمی‌تواند از خودش دفاع کند و پاسخ بدهد، در آن جلسه یاوری جز خداوند ندارد و مظلوم واقع می‌شود. بردن آبروی دیگران و هتک حرمت و اهانت به شخصیت سایر انسان‌ها، حق‌الناس است و اگر انسان نتواند جبران حق‌الناس خویش را بکند، عاقبت سوئی در انتظار او خواهد بود. باید با تأسف گفت که بسیاری از رسانه‌های گروهی، روزنامه‌ها و سایت‌های اینترنتی، امروزه مطلبی منتشر می‌کنند و خودشان هم می‌دانند که تهمت است، ولی منتظر می‌مانند تا تکذیب شود. اما وقتی آبروی کسی رفت و شخصیت او در اذهان عمومی خدشه‌دار شد، تکذیب مطلب سودی به حال وی نمی‌بخشد و جبران آبروی رفته را نمی‌نماید.

البته تأکید می‌شود که هر نوع ظلمی نکوهیده است. اما از این روایت برمی‌آید که ظلمی که در آن مظلوم یاوری جز خدا ندارد خطرش بیشتر و عواقبش هولناک‌تر است. اگر هم ظلمی از کسی سرزد یا شاهد ظلم دیگران بود و از مظلوم دفاع نکرد، باید فوراً توبه کند و به جبران ظلم واقع شده بپردازد.

(برگرفته از درس اخلاق “آیت الله مظاهری” (با تغییرات و اضافات جزئی))

پاورقی:

  1. 1- …عن أبی جعفر (علیه السلام) قال: لما حضر علی بن الحسین (علیهما السلام) الوفاه ضمنی إلى صدره، ثم قال: یا بنی أوصیک بما أوصانی به أبی (علیه السلام) حین حضرته الوفاه وبما ذکر أن أباه أوصاه به، قال: یا بنی إیاک وظلم من لا یجد علیک ناصرا إلا الله (کافی، جلد 2، صفحه 331)