عاشورا حادثه ای نبود که در یک نیم روز در سال 61 هجری اتفاق بیفتد و از قبل و بعد خود جدا باشد. هم ریشه در حوادث پیشین و تحولات اجتماعی مسلمانان از زمان رحلت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) تا سال 60 هجری داشت، هم پیامدهای آن و آثاری که در فکر و عمل مسلمانان داشته، تا امروز گسترده شده است و تا دامنه قیامت نیز امتداد خواهد یافت. با آن همه تفسیرهای حماسی، مبارزاتی، تربیتی و معنوی که تاکنون از قیام کربلا و شهادت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) صورت گرفته، به نظر می رسد که غنای محتوایی این نهضت خدایی، بیش از آن است که تاکنون مطرح شده است. پس عاشورا برای همه و همیشه، دارای پیام است و می سِزد که مسلمانان با بهره جستن از عاشورا به مراتب بالاتری از ایمان، دین شناسی، شناخت تکلیف و عمل به وظیفه برسند.

به عنوان نمونه یکی از پیام های عاشورا و نهضت حسینی پیام احیاگری است. در بسیاری از مکاتب، پس از مدتی که از دوران آغازین آن می گذرد، کسانی به ناروا بر مسند قدرت و ریاست تکیه می زنند، هدف های نخستین و ارزش های متعالی کمرنگ می شود یا فراموش می گردد. مردم نیز به تدریج، به این انحراف ها و بدعت ها خو می گیرند و عکس العمل چندانی از خود نشان نمی دهند. در چنین موقعیت هایی، دلسوزان آن نهضت یا وارثان واقعی آن مکتب و دین، برای احیای مجدد پیام ها و محتواها و هدف های آغازین، دست به کار می شوند؛ تا جامعه خفته را بیدار کنند و به اصول مکتب و بایدهای دین توجه دهند. این کار، گاهی با فداکاری همراه است و احیاگران سنت های دینی باید خود را فدا کند تا جامعه بیدار و دین احیا شود.

نهضت کربلا هم یک حرکت احیاگرانه نسبت به اساس دین و احکام الله بود. در مطالعه سخنان سیدالشهدا (علیه السلام)، تکیه فراوانی روی احیای دین و اجرای حدود الهی و احیای سنت و مبارزه با بدعت و فساد و دعوت به حکم خدا و قرآن دیده می شود.

حضرت در بیانی می فرماید: “من شما را به کتاب خدا وسنت پیامبر فرامی خوانم. سنت مرده و بدعت زنده شده است. اگر سخنم را بشنوید و فرمانم را پیروی کنید، شما را به راه راست، هدایت می کنم.”1در جایی هم حضرت، از انگیزه نامه نگاری ودعوت کوفیان، این گونه یاد می کند: “کوفیان به من نامه نوشته و از من خواسته اند که نزد آنان روم. چرا که امیدوارم معالم ونشانه های حق زنده گردد وبدعت ها بمیرد.”2 در مسیر راه، وقتی به فَرَزدق بر می خورد، اوضاع را چنین ترسیم می کند: “ای فرزدق! این جماعت، اطاعت خدا را واگذاشته، پیرو شیطان شده اند. در زمین به فساد می پردازند، حدود الهی را تعطیل کرده به میگساری پرداخته و اموال فقیران و تهیدستان را از آنِ خویش ساخته اند. من سزاوارترم که برای یاری دین خدا برخیزم. برای عزت بخشیدن به دین او و جهاد در راه او، تا آنکه (کلمه الله) برتر باشد.”3

در روز عاشورا نیز سیدالشهدا (علیه السلام) در مظلومانه ترین شکل ممکن جان خویش، فرزندان و طفلان خردسال، اقوام و یاران گرامیش و اسارت همسر و خواهران و دخترانش در راه این احیاگری عظیم نشان داد تا با قیام کربلا و نهضت عاشورا و مجاهدات عاشورا ییان، دین اسلام عزت خویش را بازیابد و حرمت های الهی دیگر بار محترم شمرده شوند و دین خدا یاری شود. در واقع پیام مهم عاشورا بازآفرینی ارزش های فراموش شده و احیاگری نسبت به اصول از رمق افتاده اسلام است.

(بر گرفته از کتاب “پیامهای عاشورا”، تالیف: حجه الاسلام جواد محدثی (با تلخیص و اضافات))

پاورقی‌ها:

  1. 1-  تاریخ طبری، جلد 4، صفحه 266
  2. 2- الاخبار الطوال دینوری، صفحه 246
  3. 3- تذکره الخواص سبط بن الجوزی، ص 217