اساس زندگی انسان بر “انس و معاشرت” نهاده شده است که دارای جاذبه و دافعه هایی مادی و معنوی است. زشت خویی، آزمندی، کینه توزی، بی عاطفگی، خشم و … از دافعه‌های معنوی و اخلاقی است که دیگران را از انسان دور می‌کند و آدمی را تنها می‌گذارد. در نقطه مقابل، اخلاق نیک، گذشت، خوشرویی، مهرورزی و بردباری، زمینه‌های دوست یابی و گرایش دیگران و جلب دوستی را فراهم می‌کند.

مسائل و اشیای مادی نیز می‌تواند در تحکیم روابط اجتماعی و جلب و جذب مردم مؤثر باشد. از جاذبه‌های مادی، پاکیزگی، آراستگی ظاهری، بوی خوش و استفاده از عطرها است. امام رضا (علیه السلام) علاوه بر توجه و سفارش‌های بسیاری که در مورد فضایل اخلاقی داشت، بسیار بر آراستگی ظاهری خود نیز مراقبت می‌نمود و مؤمنین را نیز نسبت به این موضوع بسیار سفارش می‌فرمود.

از ایشان نقل شده که می‌فرماید: “برای انسان شایسته نیست که عطر زدن را در هیچ روزی ترک کند و اگر بر آن توانایی ندارد، یک روز در میان و اگر به آن هم توانایی ندارد، هر جمعه عطر بزند و این اندازه را ترک نکند.”[note]1- “لا ینبغی للرجل ان یدع الطیب فی کل یوم فان لم یقدر علیه فیوم و یوم لا، فان لم یقدر ففی کل جمعه و لا یدع ذلک.” (کافی، جلد 6، صفحه 510 – عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، جلد 1، صفحه 279)[/note]

از طرف دیگر امام بر دوری از اسراف، تجمل و مصرف گرائی نیز بسیار تاکید می‌کرد تا آنجا که “یکی از شروط کامل شدن حقیقت ایمان را اعتدال در امور زندگی بیان می‌فرمود.”[note]2- ” لا یستکمل عبد حقیقه الایمان حتی تکون فیه خصال ثلاث: التفقه فی الدین، و حسن التقدیر فی المعیشه و الصبر علی الرزایا.” (تحف العقول، صفحه 329)[/note]

درباره شیوه زندگی اجتماعی آن امام بزرگ، نقل شده است که: ایشان در خانه لباس هایی ساده و پشمینه می‌پوشید و از آسایش و راحت طلبی دوری می‌گزید، اما هنگامی که در جمع ظاهر می‌گشت و میان مردم می‌آمد، خود را می‌آراست و زینت می‌کرد.[note]3- اعلام الوری، صفحه 315[/note]در این رفتار امام (علیه السلام) که بازگوکننده نگرش ایشان است، آرایش و آراستگی ظاهری، نوعی تکلیف اجتماعی برای احترام به دیگران معرفی شده است.

آری، این سیره و روش زندگی مردان خداست: آراسته اند اما به دور از افراط و تفریط …

(برگرفته از کتاب “امام رضا (علیه السلام)؛ زندگی و اقتصاد” تالیف: “محمد حکیمی”)

1390/11/4

پاورقی ها: