باسمه تعالی
امام حسن عسکری (علیه السلام) می‌فرمایند:
“هر کس برادرش را در نهان موعظه کند، او را آراسته است
و هر که او را آشکارا و در عیان موعظه کند، او را بدنام و بی آبرو کرده است[1].”
کسی که خیرخواه دوست و برادر دینی‌اش باشد، باید مثل آینه باشد. آینه، عیب افراد را به آنان نشان می‌دهد و در این کار صادق است و عیب را همان‌طور و همان اندازه که هست نشان می‌دهد؛ نه کوچک‌تر و نه بزرگ‌تر.
نصیحت کردن دیگران، ادب و آدابی دارد. یکی از آداب پند و موعظه آن است که آبرو و موقعیت طرف مقابل محفوظ بماند و پند و موعظه ما باعث تحقیر دیگران نشود. این مهم هنگامی حاصل می‌شود که ایراد و عیب او را صادقانه و تنها و تنها به خود شخص بگوییم نه آن که در میان جمع، آبرویش را ببریم. نصیحت علنی و عمومی نه تنها اثری ندارد، بلکه ممکن است طرف مقابل را به موضع‌گیری و لجاجت وادار کند. پس کمترین ادب پند دادن و موعظه کردن، صادقانه و درخفا بودن است.
به طور مثال اگر رئیس مجموعه‌ای از کارمندی لغزشی دید، یا معلمی متوجه خطایی از شاگردش شد، یا در مواجهه با دوستان و آشنایان و بستگان ایرادی حقیقی نظر ما را متوجه خود ساخت، اگر در نهان و به صورت خصوصی به ایشان تذکر دادیم، شاید تأثیر بیشتری داشته باشد و این کار زمینه‌ساز تصمیم او برای اصلاح خویش را فراهم آورد. بدین سان هم او به سمت فضیلت‌های اخلاقی و دوری از زشتی‌ها متمایل شده و هم شخصیت اجتماعی او در پرتو این عمل مدبرانه محفوظ مانده است. این همان آراستن اوست که در حدیث امام حسن عسکری (علیه السلام) به آن اشاره شده است. اما اگر خدای ناخواسته، در جمع کارکنان یا در میان دانش آموزان و یا در جمع دوستان و بستگان، او را مورد نکوهش و ملامت و موعظه قرار دادیم، هم آبروی آن شخص را برده‌ایم و هم کمکی به اصلاح او نکرده‌ایم.
در اینجا نباید از این نکته نیز غافل بود که همان‌طور که پند دادن ادب و آدابی دارد، پند شنیدن هم آدابی دارد؛ یکی از آن‌ها «پندپذیری» است. هنگامی که دیدیم شخصی ناصحانه و خیرخواهانه ایراد حقیقی ما را به ما گوشزد می‌کند، نرنجیم و بپذیریم و آن را حمل بر غرض ورزی نکنیم و درصدد رفع و اصلاح ایراد خود برآییم.
بیاییم تا با عمل به فرمایش امام عسکری (علیه السلام) موجب آراستن دوستان و برادران دینی خود باشیم. هم خیرخواهانه نصحیت کنیم. هم صادقانه، پند و اندرز دلسوزان را بپذیریم.
«برگرفته از کتاب: “حکمت‌های عسکری”، تالیف: “جواد محدثی” (با اندکی اضافات)»
پاورقی‌ها:
[1] (تحف العقول، صفحه 489)